Trzy olimpijskie podejścia Tokio, w tym dwa nieudane

Pierwszego sierpnia 1936 roku rozpoczęły się letnie igrzyska w Berlinie, ale zanim pierwsi sportowcy w stolicy Niemiec rozpoczęli walkę o medale, to Międzynarodowy Komitet Olimpijski zadecydował, że kolejna olimpiada odbędzie się w Tokio. W głosowaniu stolica Japonii dostała 36 głosów, natomiast Helsinki tylko 27. Nie byli to jednak wtedy jedyni kandydaci, ale podczas negocjacji olbrzymią rolę odegrała polityka. I tak na przykład bardzo poważnym kandydatem był Rzym, bo Benito Mussolini poprzez organizację najważniejszej imprezy sportowej chciał pokazać światu potęgę włoskiego państwa, co tak znakomicie udało się Adolfowi Hitlerowi w 1936 roku.
Jednak ostatecznie Rzym wycofał się z rywalizacji, oddając pole Japończykom, którzy w rewanżu mieli poprzeć Włochów w staraniach o organizację igrzysk w 1944 roku. Zbliżenie między tymi krajami rok później doprowadziło do powstania polityczno-wojskowego paktu niemiecko-włosko-japońskiego (tzw. oś Berlin-Rzym-Tokio).

Ale wróćmy do walki o organizację igrzysk w 1936 roku, bo zainteresowany nimi był też Londyn. Ostatecznie Wielka Brytania zrezygnowała, na co wpływ miały m.in. Stany Zjednoczone, bo liczono, że Japonia - koncentrując się na przygotowaniach do olimpiady - zrezygnuje ze swych militarystycznych planów. Jak się okazało, plan Anglosasów nie wypalił, bo w japońskim rządzie przewagę zdobyli zwolennicy wojny. W 1937 roku Kraj Kwitnącej Wiśni zaatakował Chiny, potem walczył też z ZSRR, aż 7 grudnia 1941 roku japońskie siły lotnicze uderzyły na amerykańską bazę w Pearl Harbor, co oznaczało przystąpienie do II wojny światowej po stronie Niemiec i Włoch.
Polityka polityką, ale trzeba przyznać, że mocną stroną japońskiej olimpijskiej oferty były gwarancje sfinansowania podróży europejskich ekip. Tym samym po raz pierwszy w historii miasto spoza zachodniego kręgu kulturowego miało zorganizować tak wielką imprezę sportową.

Wcześniejsze igrzyska ery nowożytnej odbyły się w: Atenach (1896), Paryżu (1900), Saint Louis (1904), Londynie (1908), Sztokholmie (1912), Antwerpii (1920), Paryżu (1924), Amsterdamie (1928), Los Angeles (1932), Berlinie (1936)

Gospodarze poprzez organizację igrzysk planowali uczcić 2600. rocznicę powstania państwa japońskiego. W programie obchodów była zaplanowana od marca do sierpnia wystawa światowa Tokyo Expo, a od 21 września w głównych rolach mieli już wystąpić sportowcy (igrzyska miały potrwać do 6 października).
Japończycy zaczęli planować budowę stadionu i wioski olimpijskiej, w czym miał im pomóc - oddelegowany przez MKOl - Niemiec Werner Klingeberg, który był ceniony za organizację igrzysk w Berlinie.

Początkowo stadion olimpijski miał zostać wybudowany w ogrodach Meiji Shrine, co wzbudziło entuzjazm wśród przedstawicieli MKOl, jednak szybko przeniesiono lokalizację do innej części miasta, tłumacząc to chęcią zachowania świętości ogrodów. Sportową ciekawostką igrzysk miały być pokazowe zawody w budo (japońska sztuka walki) oraz rozgrywki baseballowe.
Niestety, nie doszło do powstania większości obiektów olimpijskich, bo uwagę gospodarzy coraz bardziej przyciągała wojna japońsko-chińska oraz narastający konflikt ze Związkiem Radzieckim. W efekcie pojawiły się żądania zmiany gospodarza igrzysk lub ich bojkotu, jednak MKOl twardo stał na stanowisku, że w 1940 roku najlepsi sportowcy mają się spotkać na japońskiej ziemi. Prezydent MKOl Henri de Baillet-Latour zapewnił, że jeśli Tokio samo nie zrezygnuje z organizacji, to na pewno nie zostanie do tego zmuszone. Z kolei Japonia przekonywała, że jest gotowa do działania, ale z każdym miesiącem pojawiały się kolejne problemy: brakowało materiałów budowlanych (głównie stali, która bardziej potrzebna była do intensywnej rozbudowy japońskiej armii), wojsko nie chciało oddawać żołnierzy-sportowców, a kolejne ministerstwa cofały swoje poparcie dla organizacji igrzysk.

W tej sytuacji 15 lipca 1938 roku rząd japoński ogłosił, że rezygnuje z organizacji letnich igrzysk w Tokio i zimowych w Sapporo.
MKOl przekazał zatem letnią olimpiadę Helsinkom, które na początku stycznia 1939 roku przyznały, że zgłosiło się już 20 państw. W dzielnicy Kaepylae Finowie wybudowali nawet wioskę olimpijską, wydrukowali także oficjalne plakaty, na których legendarny biegacz Paavo Nurmi (dziewięciokrotny mistrz olimpijski) był widoczny na tle kuli ziemskiej.
Z powodu bardzo krótkich przygotowań olimpijski program miał zostać ograniczony do lekkoatletyki, zapasów, szermierki, strzelectwa, żeglarstwa, jeździectwa, wioślarstwa, podnoszenia ciężarów, koszykówki i piłki nożnej.
Niepewna była przyszłość pływania, bo dwa lata przed igrzyskami w Helsinkach nie było jeszcze basenu. Finowie dopiero planowali budowę obiektu z podgrzewaną wodą.
Warto dodać, że lekkoatleci bardzo chwali sobie bieżnię na stadionie olimpijskim, m.in. w czerwcu 1939 roku Janusz Kusociński ustanowił tam rekord Polski w biegu na 5000 metrów, a kilka dni później Fin Taisto Maeki na tym samym dystansie ustanowił rekord świata. Natomiast 17 września, czyli w dniu wkroczenia do Polski wojsk radzieckich, Taisto Maeki jako pierwszy przebiegł 10 000 m w czasie poniżej 30 minut.

A w 1940 roku w Tokio ostatecznie zorganizowano międzynarodowe zawody sportowe, co prawda w bardzo okrojonym składzie, bo na stadionie Meiji Jingu Galen w Igrzyskach Wschodnioazjatyckich rywalizowało jedynie sześć reprezentacji: Japonia, Tajlandia, Filipiny, Hawaje, Mandżukuo i Republika Chin (te dwa ostatnie to były tzw. marionetkowe państwa całkowicie podporządkowane Japonii).
A zimowe igrzyska z Sapporo przeniesiono do Garmisch-Partenkirchen w Niemczech, gdzie miały się odbyć od 2 do 11 lutego 1940 roku.
Wybuch II wojny światowej sprawił, że igrzyska olimpijskie w roku 1940 ostatecznie zostały odwołane przez MKOl.

Sportowcy-olimpijczycy pojawili się w Japonii dopiero w 1964 roku, kiedy w Tokio odbyły się letnie igrzyska. Ciekawostkę stanowi fakt, że znicz olimpijski zapalił wtedy dziewiętnastoletni biegacz Yoshinori Sakai, który urodził się 6 sierpnia 1945 roku, czyli w dniu zrzucenia amerykańskiej bomby atomowej na Hiroszimę. Natomiast specjaliści od sportów zimowych do Sapporo dotarli ostatecznie w 1972 roku. Igrzyska te zapisały się w historii polskiego sportu ze względu na złoty medal skoczka narciarskiego Wojciecha Fortuny.
ARTUR DRYHYNYCZ