Od Chamonix do Sarajewa, czyli krótkiej historii ZIO część pierwsza

Pierwsze zimowe igrzyska zorganizowano, co prawda w 1924 roku, ale już cztery lata wcześniej w Antwerpii, podczas pierwszych letnich igrzysk po I wojnie światowej, „gościnnie” rywalizowali też... hokeiści na lodzie oraz łyżwiarze figurowi. Co traktuje się jako symboliczny początek zimowych akcentów podczas igrzysk olimpijskich...

CHAMONIX 1924
W 1921 r. Międzynarodowy Komitet Olimpijski postanowił, że gospodarz letnich igrzysk w 1924 r. (zaplanowanych w Paryżu) zorganizuje też osobną imprezę „dedykowaną” zimowym dyscyplinom. Międzynarodowy Tydzień Sportów Zimowych w Chamonix, bo tak nazwano te zawody pod patronatem MKOl trwał... 11 dni i odniósł wielki sukces. Wśród 200 sportowców z 16 krajów (rywalizujących w 16 konkurencjach) było tylko... 15 kobiet, które dopuszczono do startu jedynie w łyżwiarstwie figurowym. W 1925, więc już po fakcie, MKOl uznał imprezę w Chamonix za I Zimowe Igrzyska Olimpijskie.

SANKT MORITZ 1928
W trakcie szwajcarskiej imprezy problemy stwarzały… wysokie temperatury, np. rywalizacja biegaczy narciarskich na 50 km odbyła się przy 25 stopniach Celsjusza. Na plusie! Największą gwiazdą igrzysk była norweska łyżwiarka figurowa Sonja Henie, która zdobyła złoto, mając zaledwie 15 lat. Miano najmłodszego mistrza olimpijskiego podczas zimowych igrzysk odebrała jej dopiero w... 1998 r. w Nagano Amerykanka Tara Lipinski, też łyżwiarka.

LAKE PLACID 1932
Igrzyska otworzył gubernator stanu Nowy Jork, Franklin Delano Roosevelt, który pół roku później został po raz pierwszy prezydentem USA. W klasyfikacji medalowej zwyciężyli Amerykanie (6 złotych, 4 srebrne oraz 2 brązowe krążki) i był to jedyny przypadek, kiedy reprezentacja USA wygrała klasyfikacją medalową zimowych igrzysk.

GARMISCH-PARTENKIRCHEN 1936
Organizację igrzysk przyznano Niemcom niedługo po dojściu do władzy Adolfa Hitlera, który — mimo protestów MKOl — próbował przy każdej okazji wykorzystywać tę imprezę propagandowo. Po raz pierwszy rozegrano konkurencje alpejskie, przy czym nie obyło się bez skandalu: do udziału nie dopuszczono instruktorów narciarskich z Austrii i Szwajcarii, uznając ich za zawodowców. Królem igrzysk został Norweg Birger Ruud, najlepszy nie tylko w konkursie skoków, ale także w... biegu zjazdowym.

SANKT MORITZ 1948
Zimowe igrzyska rozegrano po 12 latach przerwy spowodowanej II wojną światową, po drodze „tracąc” zaplanowane na 1940 rok igrzyska w Sapporo oraz na 1944 r. w Cortina d’Ampezzo. Sankt Moritz otrzymało ponowną nominację głównie z powodu zniszczeń wojennych w innych krajach i małego zainteresowania organizowaniem imprezy. Z igrzysk wykluczono wojennych agresorów Niemcy i Japonię, a swoje ekipy przysłały 22 kraje, choć wielu z nich chodziło bardziej o zaznaczenie obecności.

OSLO 1952
Jednym z bohaterów igrzysk był reprezentant gospodarzy Hjalmar Andersen, który z wielką przewagą wygrał wyścigi łyżwiarzy szybkich na 1500, 5000 i 10 000 metrów. Inny Norweg, Stein Eriksen – jako pierwszy zawodnik spoza krajów alpejskich – wygrał konkurencję narciarstwa alpejskiego: slalom gigant.

CORTINA D’AMPEZZO 1956
Po latach ideologicznego oporu, w igrzyskach wystartowała wreszcie reprezentacja Związku Radzieckiego. Drużyna ZSRR od razu zdominowała imprezę, zdobywając aż 16 medali (w tym siedem złotych), a największym triumfem było zwycięstwo nad dotychczas dominującymi w hokeju na lodzie Kanadyjczykami. Włoski narciarz Anton Sailer, jako pierwszy alpejczyk w historii igrzysk, zdobył trzy złote medale w konkurencjach narciarskich.

SQUAW VALLEY 1960
Przed igrzyskami amerykańscy gospodarze odmówili zbudowania toru bobslejowego, tłumacząc to planowaną niską frekwencją w tej konkurencji (zamiar ten wyraziło tylko dziewięć ekip). Zamiast tego po raz pierwszy na igrzyskach rywalizowali biathloniści, a pierwszym złotym medalistą Szwed Klas Lestander. Na lodowisku hokejowym doszło do sensacji, bo faworyzowane zespoły ZSRR i Kanady pogodziła ekipa Stanów Zjednoczonych.

INNSBRUCK 1964
Głównym „bohaterem” igrzysk był śnieg, a właściwie jego brak. Problemy udało się rozwiązać dzięki morderczemu wysiłkowi austriackich żołnierzy, którzy ze szczytów Alp zwieźli ponad 40 tys. km sześciennych białego puchu. Wydarzeniem było to, że oba, różniące się ustrojem, państwa niemieckie — NRD i RFN — utworzyły wspólną reprezentację. Do rodziny dyscyplin olimpijskich dołączono saneczkarstwo, a w skokach narciarskich po raz pierwszy rozegrano dwa konkursy.

GRENOBLE 1968
To były igrzyska niespodzianek, m.in. w konkursach skoków triumfowali Rosjanin Władimir Biełousow i Czech Jirzi Raszka. Najbardziej dramatycznym wydarzeniem była jednak dyskwalifikacja Austriaka Karla Schranza, który pierwotnie zwyciężył w rozgrywanym w gęstej mgle slalomie. Schranz został zdyskwalifikowany za kontrowersyjne ominięcie jednej z bramek. Igrzyska w Grenoble jako pierwsze w historii były transmitowane przez telewizję w kolorze.

SAPPORO 1972
Zimowe igrzyska po raz pierwszy odbyły się w Azji. Karl Schranz, którego w Grenoble skrzywdzono wykluczeniem ze slalomu, tym razem został... zdyskwalifikowany za występ w reklamie, co znów wywołało powszechne oburzenie. Polskim wydarzeniem był oczywiście złoty medal Wojciecha Fortuny w konkursie skoków na wielkiej skoczni Myianomori.

INNSBRUCK 1976
Powrót do Innsbrucku, gdzie ZIO gościły zaledwie 12 lat wcześniej, był przymusowy, bo amerykańskie Denver pod naciskiem grup ekologicznych oraz politycznych rozgrywek nieoczekiwanie złożyło rezygnację z funkcji gospodarza. Wiele emocji wywołał pojedynek dwóch znakomitych zjazdowców: Austriaka Franza Klammera i Szwajcara Bernharda Russi. Lepszy o 0,2 sek. okazał się Klammer, wywołując szaloną radość u kibiców gospodarzy.

LAKE PLACID 1980
Po raz pierwszy w historii igrzysk użyto sztucznego śniegu, ale największy bohater tych igrzysk (i nie tylko) „narodził się” na lodzie. Mowa o amerykańskim panczeniście Eriku Heidenie, który wygrał wszystkie 5 wyścigów na dystansach — od 500 do 10 000 m — bijąc przy tym rekord świata i cztery rekordy olimpijskie! Jako pierwszy triumfował w pięciu konkurencjach podczas jednej olimpiady.

SARAJEWO 1984
Na skoczniach narciarskich doszło do pojedynku dwóch wybitnych indywidualności, Fina Matti Nykaenena i Niemca Jensa Weissfloga, którzy sprawiedliwie podzielili się medalami: każdy z nich zdobył po złotym i srebrnym krążku indywidualnie. W biegach narciarskich wszystkie konkurencje wygrała Finka Marja-Liisa Haemaelaeinen. Wydarzeniem, które na zawsze zapisało się w dziejach igrzysk, był występ Brytyjczyków Jayne Torvill i Christophera Deana w konkursie tańców na lodzie – ich niezapomniana interpretacja „Bolera” Maurice'a Ravela spotkała się z powszechnym entuzjazmem, a sędziowie przyznali im komplet najwyższych not (po 6,0) za wrażenia artystyczne.

Wykorzystano materiały zamieszczone na stronie sport.tvp.pl.